De Gevangenpoort in Den Haag is iets waar je langsloopt als je een bezoek brengt aan de Haagse binnenstad. Maar ben jij er wel eens binnen geweest? Nee?! Dan moet je dat maar snel gaan doen, want het is zeker de moeite waard. De Gevangenpoort heeft namelijk een boeiende en vooral bloederige geschiedenis. En onlangs is het museum helemaal vernieuwd waardoor de ervaring een stuk meer interactief is geworden!

De Gevangenpoort

Den Haag is een stad waar je heerlijk kan winkelen en cultuur kan snuiven. Deze stad heeft ook een rijke, maar ook lugubere geschiedenis. Als je in Den Haag bent is het zeker de moeite waard om een bezoek te brengen aan de Gevangenpoort. Deze middeleeuwse gevangenis is een plek waar criminelen gevangen gehouden werden, werden gemarteld en soms zelfs werden gedood.

De geschiedenis van de Gevangenpoort

Deze eeuwenoude poort is gebouwd in 1370, maar in 1420 werd het pas officieel een gevangenis. Vooral mensen die zware misdrijven hadden begaan werden hier opgesloten. De Gevangenpoort kijkt rechtstreeks uit op het Buitenhof en de Hofvijver. Achter de poort vind je “De Plaats”. Dit plein werd vroeger ook wel “Het Groene Zoodje” genoemd. Dit was namelijk een executieplek, die vanwege al het bloed dat er vloeide, zo vruchtbaar was dat er zelfs gras groeide.

De verdachten werden naar de Gevangenpoort gebracht in afwachting van hun proces. Om bekentenissen te verkrijgen werd er soms flink gemarteld. Het voorarrest was dan ook geen pretje; soms werden er wel 15 gevangenen in 1 cel van 3 bij 3 meter geplaatst. Er was geen verwarming en omdat er in die tijd nog geen glas voor de ramen zat, kon het ijskoud worden binnen. Ook was er geen verlichting waardoor het ’s nachts pikdonker was. In elke cel was een zogeheten “kakdoos” te vinden waar de gevangenen hun behoefte op konden doen. Het vuil werd gedumpt in de Hofvijver, waar ook de paarden werden gewassen. Het drinkwater voor de gevangen kwam regelrecht uit diezelfde Hofvijver. Dus zelfs al werd je leven gespaard, je was je leven er niet zeker.

De straffen

Na het vonnis van de beschuldigde waren er een aantal straffen mogelijk. Zo kon je er makkelijk vanaf komen met een geldboete, maar ook lijfstraffen, schandstraffen (waar je letterlijk voor paal werd gezet), verbanning en de doodstraf werden opgelegd. Wanneer een verdachte moest worden gemarteld werd dat gedaan in het bijzijn van zogeheten “Scherprechters”. Deze waren tijdens de martelingen aanwezig om te zien of de beul wel volgens het protocol werkte.

Martelingen bestonden voornamelijk uit het aandraaien van duim- en scheenschroeven, brandmerken, het uitrekken van de ledematen, vingers- en tongamputaties en niet te vergeten het ooglepelen (ja, het is zo erg als het klinkt). Tenslotte was er de pijnbank, waarbij de verdachte eerst viermaal met een knuppel op armen en benen werd geslagen en uiteindelijk een genadeklap kreeg op het hart (met een enorme hamer).

Ironisch genoeg stond er naast die pijnbank een soort collectebus waarin toeschouwers geld moesten stoppen. Martelen was namelijk volksvermaak nummer 1. Tja, toen was er nog geen Netflix natuurlijk. Dat geld was bestemd voor de weduwe van de gevangene of werd verdeeld onder de armen. De één zijn dood was dus letterlijk de ander zijn brood.

Bekende gevangenen in de Gevangenpoort

In 1618 werden Raadpensionaris Johan van Oldenbarnevelt (afbeelding) en rechtsgeleerde en tevens schrijver Hugo de Groot opgepakt wegens verdenking van hoogverraad op Prins Maurits. Johan werd op 13 mei 1619 ter dood veroordeeld en werd op het Binnenhof onthoofd. Hugo de Groot kreeg levenslang en werd later overgeplaatst van de Gevangenpoort naar Slot Loevestein. Later ontsnapte hij daarvandaan spectaculair in een boekenkist. Ook de Regent Cornelis de Witt was een bekende gevangene van de Gevangenpoort en meteen is dit ook een gitzwarte bladzijde in de geschiedenis van Den Haag.

Cornelis de Wit

Even een stukje geschiedenis van Nederland van rond 1672. Nederland was in die tijd een Republiek en werd geregeerd door Regenten. Er waren twee stromingen: de Staatsgezinden  (pro Republiek) enerzijds en de Orangisten (pro Prinsen) anderzijds. Cornelis, en zijn broer Johan, waren Staatsgezind en beiden Regent. Een dag voor Prins Willem III werd benoemd tot Stadhouder, kreeg Cornelis bezoek van de louche Willem Tichelaar. Twee weken na dit bezoek beschuldigde deze Willem Cornelis ervan een moord op Willem III te hebben beraamd. Willem vertelde dat Cornelis hem had gevraagd een gifmengsel te brouwen voor de prins omdat hij als chirurgijn daarvoor de kennis in huis had. Dus Cornelis werd van zijn bed in Dordrecht gelicht en meegenomen naar de Gevangenpoort.

Het vonnis

Het jaar 1672 gaat de Nederlandse geschiedenis in als rampjaar. De Republiek was in oorlog met Engeland én Frankrijk en er heerste een hoop onvrede onder het volk. Op 8 augustus 1672 kwam er een gerucht naar buiten dat Regent Cornelis was vrijgelaten. Een woedende menigte verzamelde zich voor de Gevangenpoort. De rechters waren doodsbenauwd en plaatsten hem voor het raam. Omdat Cornelis bleef ontkennen werd het “Scherprecht” toegepast. Cornelis werd ruim 3,5 uur gemarteld, onder andere met de scheenschroeven, maar een bekentenis kwam er nooit. Het vonnis op 20 augustus 1672 luidde “Verbanning en Ontheffing uit de Functie” zonder enige verdere verklaring.

Gelyncht door de woedende menigte

Na de uitspraak van de rechter haalde Johan de Wit zijn broer op uit de Gevangenpoort. Johan was Raadpensionaris van Holland en daarmee de meest invloedrijke persoon. De woedende menigte had lucht gekregen van de vrijlating en toen Johan en Cornelis naar buiten kwamen, werd Johan meteen met een nekschot afgemaakt. Cornelis werd neergeslagen en toen hij zijn hoofd optilde werden zijn hersenen ingeslagen met een geweerkolf. Er werd vervolgens meermalen op zijn lichaam geschoten en het werd met messen bewerkt.

Beide lichamen werden ondersteboven opgehangen op “Het Groene Zoodje”, en de vingers en tenen van de broers werden afgesneden en meegenomen door de omstanders als souvenirs. Maar daar bleef het niet bij. Ook de geslachtsdelen van de heren werden afgesneden en ter plekke opgegeten (!) evenals het vlees van de billen. Daarna werden ze opengesneden en werden de ingewanden eruit gehaald.

Tenslotte werd van allebei het hart verwijderd. Enkele maanden later schreef de beul, Jan Christiaensz op zijn sterfbed een excuusbrief aan de weduwe van Cornelis. Hij was namelijk overtuigd van zijn onschuld.

De Gevangenpoort tegenwoordig

Van 1420 tot 1828 fungeerde de Gevangenpoort als gevangenis en sinds 1882 is het een museum. Omdat de Hofvijver en het Binnenhof zo dichtbij liggen, is het zeker de moeite waard om te bezoeken. Alleen met een rondleiding kom je in de martelkamers en celblokken, dus dat is wel een must. Voor het geld hoef je het niet te laten want voor  € 15,00 heb je al een kaartje. Het museum is alleen niet geschikt voor kinderen onder de 8 jaar. Het enige dat ik jammer vind, is dat ik helaas geen mooie spookfoto heb kunnen maken.

Deze blog is tot stand gekomen op eigen initiatief. 

Wil je meer lezen over onder andere spannende musea waar het spookt in Nederland? Download dan gratis ons e-book!